ΖΕΙ ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΒΑΣΙΛΕΥΕΙ

ΣΤΟ ΜΟΣΧΑΤΟ η απέναντι πλευρά του Ιλισού – τόπος διακοπών άλλοτε για γνωστές αθηναϊκές οικογένειες – σε κάνει να πιστεύεις ότι λείπεις πολλά χρόνια στο εξωτερικό και στο διάστημα της απουσίας σου κάποιο αόρατο χέρι πήγε και κλείδωσε το χρόνο. Υπάρχουν ακόμα μονοκατοικίες ανάμεσα στις καλαμιές που φυτρώνουν στις όχθες του ποταμού και στις καινούργιες πολυκατοικίες, μια σκισμένη μπάλα ποδοσφαίρου, ένας μισογκρεμισμένος μαντρότοιχος. Παλιά ήταν γηπεδάκι. Η βόλτα το βράδυ προσφέρεται για απολογισμούς. Κι ο Γιάννης, όταν δεν ταξιδεύει.
Καθώς κοιτάζεις πίσω στα χρόνια που πέρασαν, τα πράγματα φαίνονται όπως το μισοσκόταδο στα μπαρ. Δε βλέπεις καθαρά. Νομίζεις πως οι δρόμοι θα πουν την ιστορία σου και συ δεν χρειάζεται να εξομολογηθείς τίποτα. Ούτε στον ίδιο σου τον εαυτό – που, ούτως ή άλλως, αποτελεί το πιο απρόθυμο ακροατήριο. Με τον καιρό μαθαίνεις ότι κανείς δεν ακούει κανέναν. Απλώς, μιλάμε στα κινητά. Γυναικείες φωνές εναλλάσσονται, προσπαθούν να μην μαραθούν, να μην εξασθενίσει το σήμα τους. Το δικό μας;

Νύχτα στρωμένη χαλάσματα. Κρύβει τα τραύματα ή αναστέλλει απλώς την εξέλιξή τους; Μάλλον το δεύτερο. Οι εκλογές στο ΠΑΣΟΚ είναι στο προσκήνιο της συζήτησης. Παρεμβάλλονται ανάμεσα στο τι κάναμε, τι θα μπορούσαμε να κάνουμε, τι δεν κάναμε καλά. Έχω την εντύπωση ότι καθ’ όλη την διάρκεια της βόλτας μας, μας ακολουθούν ο Παπανδρέου και ο Βενιζέλος. Στην πραγματικότητα μας ακολουθεί μόνο ο μπούμπης, ο σκύλος του Γιάννη. Το μέλλον μας φαίνεται σοβαρότερη υπόθεση από το μέλλον της Κεντροαριστεράς. Το σίγουρο είναι ότι αποκλείεται να μας οδηγήσει εκεί ένας σκύλος. Του βγάζω κόκκινη κάρτα, ο αγώνας θα συνεχιστεί με τους δυο μας. Είμαστε πια στις καθυστερήσεις. Με κοιτάζει λυπημένα, αλλά πειθαρχεί. Σκέφτομαι ότι το ταξίδι στη Βενετία μπορεί να γίνει και Μεξικό. Τώρα πια είναι το ίδιο πράγμα.

Στη δουλειά τα άδεια κουστούμια πλέουν πάνω σε ανύπαρκτα σώματα που κρατούν σαμσονάιτ. Όσο πάνε και πληθαίνουν. Θα μπορούσαν να είναι και πίνακας του Ντε Κίρικο ή του Εγγονόπουλου, είναι όμως πραγματικοί. Κούφιοι άνθρωποι. Παραγεμισμένοι. Η γενιά των 700 ευρώ διεκδικεί το δικό της δικαίωμα στην αγορά εργασίας, ανταλλάσσοντας mail σε διπλανά γραφεία, με την προϋπόθεση να παραμείνει ανύπαρκτη. Ένας κόσμος διαλύεται, ένας άλλος γεννιέται, πιο υποτακτικός, πιο ανέτοιμος, πιο φοβισμένος. Μοιάζω με ορθογραφικό λάθος. Αν ισχύει αυτό που όλοι παραδέχονται, ότι οι κοινωνικές αλλαγές ξεκινούν πάντα απ’ τη νεολαία, τότε τα πράγματα είναι πραγματικά δύσκολα. Αυτά τα σκούρα ανθρωπάκια με τα Τίμπερλαντ και τις φορτωμένες πιστωτικές θα αλλάξουν το σύστημα;

Στο Ασφαλιστικό, ο μεγάλος κοινωνικός διάλογος βρίσκει τη Νέα Δημοκρατία να συζητά με τον εαυτό της. Έχουμε νέο πακέτο μέτρων από την Κομισιόν για την πάταξη της τρομοκρατίας: Τώρα θα μαζεύουν τηλέφωνα από τους επιβάτες των πτήσεων για να αντιμετωπίσουν την Αλ Κάιντα. Έμαθα επιτέλους και μια λέξη στα Τούρκικα: η εισβολή λέγεται διασυνοριακή επιχείρηση. Η Άννα μου λέει ότι ζει, αλλά δεν βασιλεύει. Το βρίσκω φυσικό, αφού δεν είναι ο βασιλιάς Αλέξανδρος. Ή έστω ο Έλβις.

Η μέρα έξω έχει μικρύνει, ακολουθεί τα σχέδια που κάνουμε για το μέλλον. Nυχτώνει όπως μπορεί, λες και θέλει να αποφύγει τα χειρότερα. Υπάρχουν χειρότερα; Αναρωτιέμαι.
Η μεγαλύτερη σχέση της ζωής μου – 17 χρόνια - μια κόκκινη XLR 250cc, με περιμένει ακίνητη κάθε πρωί έξω από το σπίτι μου για να μου πει καλημέρα. Ο κινητήρας της έχει κολλήσει. Στις ανθρώπινες σχέσεις το φαινόμενο είναι συχνό, όμως αυτό δεν τις εμποδίζει να υπάρχουν. Ή να υποδύονται πως υπάρχουν.

Κάποια φίλη με συμβούλεψε να μην κάνω αρνητικές σκέψεις. Να δω τη ζωή με άλλο μάτι. Άντε και την είδα. Ποιος μου εγγυάται ότι θα με δει κι αυτή;

Σταύρος Σταυρόπουλος, εφημ. metro, 13/11/2007

ΟΙ ΑΛΛΟΙ ΠΟΥ ΕΙΜΑΙ

ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ είναι ψαλμωδίες αγγέλων που σαλπίζουν το αδιαπραγμάτευτο γεγονός της ζωής. Οι λέξεις είναι φωτεινές δέσμες που διαχέονται με θερμότητα, αποβλέποντας να παραχαράξουν την μεγάλη συνθήκη του προορισμού. Οι λέξεις είναι ποιήματα σε τιμή ευκαιρίας κρεμασμένα στα περίπτερα των Θεών. Οι λέξεις είναι στροφές στο θάνατο που φέγγουν και αντηχούν σαν εμβατήρια του κόσμου. Οι λέξεις είναι τα κρυστάλλινα σχήματα μιας αειθαλούς ευφυΐας. Οι λέξεις είναι οι δερμάτινες περιπτύξεις του μυαλού. Οι λέξεις είναι οι λιωμένοι αγκώνες μιας απροσάρμοστης άνοιξης. Οι λέξεις είναι η νυκτωδία των αισθήσεων. Οι λέξεις είναι η χρυσόσκονη που σκορπίζουν πίσω τους οι νεράιδες των παραμυθιών. Οι λέξεις είναι το ακατάπαυστο ουρλιαχτό μιας θεωρίας που μεταμορφώνεται. Οι λέξεις είναι οι απαγορευμένες εικόνες των ραντεβού. Οι λέξεις είναι η τρελή προστακτική των θαυμάτων. Οι λέξεις είναι τα ανελέητα μπλουζ της γης. Οι λέξεις είναι η αφοσιωμένη τυπογραφία μιας συμμετρίας που καταρρέει. Οι λέξεις είναι οι καμινάδες της συνείδησης. Οι λέξεις είναι το υπαινικτικό βλέμμα ενός απελπισμένου αντίο. Οι λέξεις είναι οι ανοιγμένες αποσκευές ενός ταξιδιού που αναβλήθηκε. Οι λέξεις είναι η ιδιωτική οδός των εκλεκτών. Οι λέξεις είναι οι γυμναστικές επιδείξεις της φαντασίας. Οι λέξεις είναι η τυφλή συνομωσία της αγάπης. Οι λέξεις είναι τα άστρα που πέφτουν στο χώμα, η άνιση γλώσσα των ερωτευμένων, η φωτιά που ιερουργεί στα μετόπισθεν. Οι λέξεις είναι η μουσική που αφουγκράζεται τον καημό της μοναδικότητας. Οι λέξεις είναι η ανατροπή της γραμματικής. Οι λέξεις είναι ο βυθός του πνεύματος. Οι λέξεις είναι το πνεύμα του βυθού. Οι λέξεις είναι ο βυθός των βυθών. Οι λέξεις είναι αυτό που απομένει

όταν συνεχίζεις και λείπεις

εξαντλητικά

εσύ.

(απόσπασμα από το βιβλίο μου, Οι άλλοι που είμαι, εκδ. Μεταίχμιο, 2007)

ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ

No tears no fears no ruined years
-JIM MORRISON

ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ. Άγουστος. Προεκλογικός. Μαζί με τους μετανάστες. Τουλάχιστον αυτοί σε κοιτάζουν στα μάτια. Εικοσιτετράωρα σαν σκοπιά στον Έβρο, έχω έφοδο κάθε πέντε λεπτά. Ψάχνω τα δυο φεγγάρια, έχεις κανένα; Το θερμόμετρο παίζει μια ταινία του Κωνσταντάρα. Τι 30, τι 40, τι 50. Μπερδεύονται τα χρόνια με τους βαθμούς, οι σκιές με τους ανθρώπους, τα αυγά με τα καλάθια. Την έβλεπα πιτσιρικάς στην τηλεόραση και γελούσα. Τώρα την βλέπω στους δρόμους και μου κόβεται η διάθεση. Πατήσια – Νίκαια – Κορυδαλλός – Χαλάνδρι. Στάσεις από απόσταση. Από συνήθεια. Η Κυψέλη δεν αντέχεται. Είναι τα χνάρια μας εκεί. Μια ζωή, δυο ζωές, τρείς. Πόσα ψέματα;
Οι τόποι αλλάζουν, οι άνθρωποι παραμένουν ίδιοι. Έχουν κάνει τάμα να μείνουν στάσιμοι. Τους άκουσε η Παναγία. Τους βλέπεις μετά από χρόνια και τους αναγνωρίζεις αμέσως. Το διάστημα που πέρασε δεν τους άλλαξε. Ασχολήθηκαν τόσο πολύ με τον εαυτό τους που βγήκαν εκτός εαυτού. Έκαναν παιδιά, γκρίζα μαλλιά, κοιλίτσες. Τους βλέπω να ανεβαίνουν μια ανηφόρα συνέχεια κι όλο κατρακυλάνε. Κάθε φορά βρίσκονται και πιο κάτω από το σημείο που ξεκίνησαν. Κάθε φορά ξανανεβαίνουν πιο δύσκολα. Και κατρακυλάνε πιο χαμηλά.
Να μη ξεχάσω το Μοσχάτο. Τη γυναίκα της ζωής μου. Θα με περιμένει πάντα να γυρίσω, χωρίς ανταλλάγματα. Με σβηστά φώτα, για να μη με θαμπώνει. Δεν χρειάζεται τέτοια τρικ, γυναικεία. Δεν τα έχει ανάγκη.
Ερωτεύεσαι μια γυναίκα με χίλιους διαφορετικούς τρόπους, για χίλιους διαφορετικούς λόγους. Σε λίγο γίνονται όλοι ένας, απελπιστικά βαρετός, απελπιστικά ίδιος. Οι χίλιες και μια νύχτες είναι εντελώς μια. Οι μεγάλοι έρωτες κρύβουν μικρές ζωές. Σαν τα κινέζικα κουτιά, αλλά άδεια. Τους χρειαζόμαστε όσο και τους πολιτικούς. Υπόσχονται αυτά που δεν θα μπορέσουν να πραγματοποιήσουν. Δεν συμβαίνει το ίδιο με τους τόπους. Τους ερωτεύεσαι σιγά σιγά, με μέτρο, η σταθερότητα της σχέσης σας βασίζεται σε πραγματικές εξομολογήσεις.
Έχεις ακούσει ποτέ σου πλατεία να εξομολογείται; Σαν να ακούς την γιαγιά σου να σου διαβάζει τον Μολυβένιο Στρατιώτη. Την θεία σου τη Στέλλα. Δεν υπάρχουν γιαγιάδες, θείες Στέλλες σήμερα. Κι αν υπάρχουν είναι απασχολημένες με τη γειτόνισσα, μιλούν στο κινητό, δεν σου χαϊδεύουν τα μαλλιά γιατί φοβούνται μήπως χαλάσουν τα νύχια τους.
Αττική οδός, έξοδος 12 – κινδύνου. Νιώθω να απομακρύνομαι. Να σηκώνω πανιά για αλλού. Αλαργεύω. Φταίει η εποχή, εγώ, κάποιος άλλος; Όποιος και να φταίει, κανείς δεν πρόκειται να σου πει ότι δεν φταις εσύ που φταις. Κανείς δεν θα σου πει την αλήθεια. Δε συμφέρει, όπως οι αλλοδαποί. Είναι περιττό βάρος.

Αργά στο λιμάνι έχει ακόμα κίνηση. Αναμμένα φουγάρα, χαμός. Κοιτάζω τα φώτα των πλοίων που φεύγουν. Τα αποχαιρετώ. Χαρούμενα πρόσωπα για δέκα μέρες, μπορεί και λιγότερο. Τους υπόλοιπους έντεκα μήνες και είκοσι μέρες κυνηγούν το πλοίο. Τρέχουν και δεν προφταίνουν. Έχουν πάρει λάθος κουλουάρ. Λείπει η προσωπική ενέργεια. Ο σέντερ φορ που θα βάλει το γκολ.
Αύγουστος χωρίς τιρκουάζ νερά, χωρίς άποψη για τις εκλογές, χωρίς λύση για την σωτηρία του περιβάλλοντος. Τα καλοκαίρια όταν τελειώνουν γίνονται καρτ ποστάλ. Κρέμονται στα ψυγεία με μαγνητάκια και μας κοιτάζουν θλιμμένα. Sorry guys, δεν έχω άλλο θέμα. Το φθινόπωρο φέτος ήρθε νωρίς. Όσο πιο γρήγορα το καταλάβουμε, τόσο το καλύτερο. Να κατεβάσουμε και τα χειμωνιάτικα - αν τα βρούμε. Έτσι που χάλασε το κλίμα όλο και κάπου θα μας χρειαστούν.

Σταύρος Σταυρόπουλος, εφημ. metro, 24/08/2007

SORRY ΓΙΑ ΤΟ ΗΛΙΟΒΑΣΙΛΕΜΑ

ΣΤΗΝ ΣΙΦΝΟ υπάρχουν δυο σπίτια αφημένα στην κορυφή του βουνού. Με το που μπαίνεις στο λιμάνι, τα βλέπεις. Μοιάζουν με θερινή κατοικία του Θεού, λες και τα απόθεσε εκεί ο Μεγαλοδύναμος για να περνάει τα καλοκαίρια του. Φυσάει πολύ, η άμμος σε μαστιγώνει. Σου καίει τα μάτια. Ένα απόγευμα, στις Καμάρες, απ' το μπαλκόνι του σπιτιού μου, είδα ένα κόκκινο φόρεμα να περνάει από μπροστά μου. Αφού ολοκλήρωσε την χορογραφία του με υψηλό βαθμό, υποκλίθηκε σεμνά και πήγε και σκάλωσε σ’ ένα κοντάρι κεραίας. Στάθηκε εκεί, οριζόντια, ανάμεσα στο γαλάζιο του ουρανού και τα άσπρα σύννεφα, σχηματίζοντας την γαλλική σημαία. Στο νησί είναι πολλοί Γάλλοι, νομίζεις ότι βρίσκεσαι στην Κορσική. Έχουν ο καθένας από δυο-τρία παιδιά. Η οικογένεια είναι ακόμα ψηλά στην εκτίμησή τους. Παντού ακούς α μπιέν το, κες κι λιά, σε νε πα γκράβ. Δεν είδα πουθενά τον Σαρκοζί, είδα πάντως τον Σημίτη. Καθόταν με την Δάφνη στην παραλία στο Βαθύ, κι έτσι όπως έπεφτε ο ήλιος κάθετα στο πρόσωπό του, ανάμεσα στις ελιές και στα σημάδια της ηλικίας, διέκρινα καθαρά τα τελευταία είκοσι πέντε χρόνια της πολιτικής μας ιστορίας. Είχε ύφος θυμωμένου παιδιού, λες και κάποιος του είχε αφαιρέσει ξαφνικά το λόγο.

Απ' το τηλέφωνο μαθαίνω ότι η Ελλάδα συνεχίζει να καίγεται. Εκατόν ογδόντα φωτιές τις τελευταίες τριάντα έξι ώρες, είναι μάλλον παγκόσμιο ρεκόρ. Στάχτη δάση, σπίτια, περιουσίες, ζώα, άνθρωποι. Οι δήμοι λένε ότι φταίνε οι νομαρχίες, οι νομαρχίες ότι φταίει το ΥΠΕΧΩΔΕ, το ΥΠΕΧΩΔΕ ότι φταίει η αντιπολίτευση, ο Γιακουμάτος ότι το πράσινο καίει το πράσινο. Μιλάνε όλοι μαζί την στιγμή που θα έπρεπε να σιωπούν. Κάνω με το μυαλό μου ένα πρόχειρο απολογισμό να δω τι έχει μείνει. Δεν είναι πολλά. Σκέφτομαι την Πάρνηθα, την Πεντέλη, τον Υμηττό, την θερμοκρασία που θα ανέβει, όλα αυτά που λένε κάθε μέρα οι επιστήμονες.


Προσπαθώ να συγκεντρωθώ, να φανταστώ πως θα είμαστε σε είκοσι χρόνια. Τρομάζω και ανοίγω τα μάτια μου. Είμαι στην Απολλωνία, ευτυχώς εδώ τα μπαρ είναι ψηλά, θα δυσκολευτεί να φτάσει η φωτιά. Στο Κάστρο που με έστειλε ο Χάρης για να δω το ηλιοβασίλεμα, καθόμουν ανάμεσα σε δυο βουνά. Έπρεπε να τρυπήσω το δεξιό για να το δω. Το είπα στον σερβιτόρο. Όταν μας έφερε τον λογαριασμό, μου είπε απολογητικά: Είναι δέκα ευρώ, sorry για το ηλιοβασίλεμα.Η πίσω πλευρά του οικισμού σε στέλνει εξακόσια χρόνια πίσω, η βόλτα είναι εκπληκτική. Περπατάς στο χείλος του γκρεμού, ανάμεσα στα ερείπια του Κάστρου, νομίζεις πως αν γλιστρήσεις, θα σε συγκρατήσει το χέρι κάποιου Ενετού ή Φράγκου. Ένα ζευγάρι μιλάει ψιθυριστά, σέβεται την σιωπή του τοπίου. Θες να μεγαλώσεις πολύ για να μπορέσεις να χωρέσεις όλη την αίσθηση. Το φεγγάρι έχει καρφωθεί στο βουνό, η μισή του άκρη είναι χωμένη στην κορυφή του. Από δω που βρίσκομαι νομίζω ότι βλέπω ένα γάντζο, από αυτούς που είχαν στα χέρια τους οι πειρατές. Μαθαίνω πρώτα να ονειρεύομαι, μετά να ζω· είναι πιο εύκολο. Σχεδιάζω να γράψω ένα μυθιστόρημα που θα αρχίζει με μια ερώτηση. Για να απαντηθεί θα μεσολαβούν διακόσιες πενήντα σελίδες. Όταν εκδοθεί δεν θα υπάρχουν πια δάση. Ούτε και η απάντηση.

Η τελευταία επαφή που είχα με την επικαιρότητα είναι ότι ο Καστίγιο μάλλον μένει. Η μικρή σκυλίτσα που κατάφερε προσωρινά να βγει ζωντανή από τον εφιάλτη της Πάρνηθας, υπέκυψε χθες στα τραύματά της. Ο Πειραιάς πνίγεται στα σκουπίδια και οι αχινοί εξαφανίστηκαν από τον βυθό της Σαντορίνης. Το ναυάγιο όμως παραμένει ακόμα εκεί.Θα θελα να μην ακούω πια τίποτα, για να μπορέσω να ολοκληρώσω ήσυχα τον κύκλο των σπουδών μου. Τα τελευταία χρόνια όλο μισογραμμένη κόλα παραδίδω. Κι αυτά τα διαγωνίσματα δεν τελειώνουν ποτέ.

Σταύρος Σταυρόπουλος, εφημ. metro, 27/07/2007

ΑΓΝΩΣΤΟΥ ΙΟΥ

Απέναντι σ’ έναν ιογενή κόσμο, η σκέψη οφείλει να γίνει κι αυτή ιογενής, δηλ. ικανή να δημιουργεί συσχετισμούς ή διαχωρισμούς διαφορετικούς από εκείνους της αντικειμενικής κριτικής ή ακόμα και της διαλεκτικής κριτικής. Οφείλει να είναι αγκυροβολημένη σ’ αυτήν την ιογένεια του κόσμου και ταυτόχρονα να είναι ο αντίποδάς της, διαφορετικά δεν υπάρχει ως σκέψη.
- ΖΑΝ ΜΠΟΝΤΡΙΓΙΑΡ

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΠΡΟΚΥΠΤΟΥΝ από την εμμονή και τον, ως ένα βαθμό, ιδιαζόντως τραυματικό εθισμό του συγγραφέα τους, να δημιουργεί - ενίοτε ως μικρός θεός - μικρά, αυτοδύναμα σύμπαντα, μέσα στα οποία θα ήθελε διακαώς να ζήσει, περιγράφοντας μια πραγματικότητα που δεν συμβαίνει.
Τα δείγματα αυτά της τέχνης του, τα ελευθεριάζοντα κάντος αυτής της εσωτερικής, μη πραγματικής πραγματικότητας, τα αποθέτει, εν καιρώ πολέμου, όταν πέφτει το σκοτάδι και οι δαίμονες του ξεσηκώνονται, σε εδάφη που ουσιαστικά ελέγχονται από τους αναγνώστες ή τους κριτικούς, και είναι ναρκοθετημένα, με κίνδυνο να τραυματιστεί θανάσιμα. Μόνο ένα πράγμα αξίζει να αφηγηθεί: αυτό που δεν υπάρχει – αφού δεν βλέπει κανένα απολύτως λόγο να περιγράψει ή να εξερευνήσει περιοχές που είτε είναι γνωστές, είτε έχουν μελετηθεί επαρκώς από άλλους. Περιγράφοντας τον φανταστικό του κόσμο, τον κάνει πραγματικό, τα όνειρά του αποκτούν ξαφνικά τετραγωνικά, εμβαδόν, συγκεκριμένες διαστάσεις. Η «μεταμόρφωση» του Κάφκα, είναι ένα τέτοιο παράδειγμα μεταγλώττισης του άρρητου, του ανοίκειου, του ανύπαρκτου – αλλά συγχρόνως πραγματικότερου του πραγματικού. Οι ήρωες του Μπέκετ ή οι μη-ήρωες του, είναι ένα άλλο. Το πολύ καλό περσινό ντεμπούτο της Αγγελικής Στρατηγοπούλου, «Δεν θα ξαναρωτήσω τον μπαμπά» (εκδ. Μελάνι ), επίσης. Το ψεύδος του δημιουργού είναι η αληθινή του αλήθεια, και η ποιότητα της ηθοποιίας του στο έργο της ζωής, έχει να κάνει με την φωτεινότητα της προσωπικής του τέχνης.

Όποτε ο συγγραφέας αναγκάζεται να υποδυθεί απλώς τον εαυτό του – απεκδυόμενος ρόλους, ήρωες ή ιδέες που τον απηχούν, αλλά δεν του ανήκουν – οι πιθανότητες να «επιτύχει» τον στόχο του μειώνονται αισθητά. Αντίθετα, αν τον παρεκτείνει, απλώνοντάς τον μέχρι εκεί που ονειρεύεται, αν τον υπερβεί και η «μεταμόρφωσή» του αυτή επωαστεί και συντελεστεί σε διαφανές περιβάλλον, με υψηλές θερμοκρασίες και την θέληση να χτυπάει την βελόνα στο κόκκινο, τότε το αποτέλεσμα δείχνει διαμετρικά αντίθετο. Αμεσότερο. Ακουμπά το είδος εκείνο της ωριμότητας που επιτρέπουν στον εαυτό τους οι επαναστάτες. Ποιο όμως είναι το μέσον που έχει, η πυξίδα που χρησιμοποιεί, τα ψίχουλα που σκορπίζει στο δρόμο για να θυμάται να ξαναγυρίσει;
Φυσικά, οι λέξεις. Όπως ακριβώς ο χειρούργος οφείλει να ξέρει να χειρουργεί, έτσι και ο συγγραφέας οφείλει να ξέρει να γράφει. Να ιερουργεί με τις λέξεις, να χελιδονίζεται, να επιτρέπει στην ομορφιά να διαρρέει, σαν φήμη που αφήνεται να εξαπλωθεί. Ένα πράγμα που δεν ξέρει ότι δεν ξέρει ο έλληνας συγγραφέας. Η ανακούφιση στην οποίαν προσβλέπει γράφοντας, είναι πρόβλημα του παχέος εντέρου του και όχι της λογοτεχνίας. Καταδικασμένος στην αναζήτηση της πλοκής, «υποχρεώνεται» σε συνεχή copy-paste, προβάλλοντας ιστορίες χωρίς μορφή, χωρίς σχήμα, χωρίς προσωπικό άρωμα. Λες και αυτό ήταν το στοίχημα. Λες και αυτός ήταν ο τελικός του προορισμός: Να ομιλεί με έπαρση, επί παντός του επιστητού, θεωρώντας ότι ο κόσμος είναι απαραίτητο να γνωρίζει την άποψή του για το φαινόμενο του θερμοκηπίου ή τις τελευταίες προεδρικές εκλογές της Γαλλίας. Να ομιλεί γενικώς.

Η περιοχή της λογοτεχνίας θα έπρεπε να είναι προστατευόμενος χώρος και όχι διατηρητέο ερείπιο που απειλεί να καταρρεύσει μπροστά στα αδιάφορα μάτια του Υπουργείου Πολιτισμού, του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου, του Συλλόγου Εκδοτών Ελλάδας, των αρμόδιων πολιτιστικών φορέων, των κριτικών επιτροπών, των κρατικών βραβείων, του ειδικού Τύπου, των μαυσωλείων του πνεύματος που σχετίζονται, έμμεσα ή άμεσα, με τον χώρο και ζουν απ’ αυτόν. Το μικρόβιο του «πολιτισμού» πρέπει κάπως να ταυτοποιηθεί, να μελετηθούν προσεκτικά οι παρενέργειές του, να εντοπιστούν οι ευαίσθητες πληθυσμιακά ομάδες, να απομονωθούν τα «αλλεργικού» τύπου περιστατικά. Πρέπει να ξέρουμε επιτέλους ποιοι το έχουν και ποιοι δεν το έχουν.
Δεν μπορεί σήμερα, να διαθέτουμε περισσότερους συγγραφείς και ποιητές, απ’ ότι δημόσιους λειτουργούς ή οικονομικούς μετανάστες, και οι αναφορές μας να συνεχίζουν να είναι ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης, που ειρήσθω εν παρόδω, δεν καταφέραμε να μελετήσουμε – αλλά γι αυτό υπάρχουν οι ξένοι. Ούτε μπορεί να ανακαλύπτουμε τώρα το μυθιστόρημα, σαράντα χρόνια από το θάνατό του, λες και ανακαλύψαμε την πυρίτιδα, αισθανόμενοι ότι έχουμε επιτελέσει το χρέος μας απέναντι στην λογοτεχνία.

Ο ήχος και η εικόνα των λέξεων είναι πιο σημαντικά απ’ την υπόθεση που περιγράφουν. Αυτό πρέπει να γίνει κατανοητό από όλους.

Πως, δεν ξέρω. Αν το ήξερα, θα το έγραφα.

Σταύρος Σταυρόπουλος, εφημ metro, 06/07/2007

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΕΣ ΑΚΡΟΤΗΤΕΣ

Τα βιβλία στο σπίτι μου προελαύνουν σιωπηλά, αθώa. Δεν μπορώ να τα αναχαιτίσω.
- ΚΑΡΛΟΣ ΜΑΡΙΑ ΝΤΟΜΙΝΓΚΕΣ


ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΙΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ του Αργεντινού συγγραφέα Κάρλος Μαρία Ντομίνγκες
( 1955 ), «Το χάρτινο σπίτι», που κυκλοφόρησε πριν οκτώ περίπου μήνες από τις εκδόσεις Πατάκη, σε μετάφραση Λένας Φραγκοπούλου, θίγει με τρόπο εξαιρετικά τρυφερό ένα μεγάλο ζήτημα: αυτό της προέλευσης των βιβλίων, της καταγωγής τους, του κατά πόσον αυτά είναι ικανά να συνυπάρξουν μαζί μας, αλλάζοντας το πεπρωμένο μας. Είναι τα βιβλία ζωντανοί οργανισμοί που αναστατώνουν τις προσωπικότητές μας και μας συμπεριφέρονται με μια ευρεία γκάμα συναισθημάτων, τόσο απρόβλεπτων, που μπορούν να μας «επιβάλλουν» να τους αφιερώσουμε τη ζωή μας ολόκληρη; Κάτι περισσότερο, απαντά ο Ντομίνγκες, αφού τα θεωρεί ανώτατη μορφή ζωικού οργανισμού, που αξίζει και πρέπει να προστατευθεί.
«Κάποτε σκεφτόμουν να φτιάξω μια εσωτερική σκάλα για να επικοινωνούν τα δυο διαμερίσματα, αλλά κατάλαβα εγκαίρως ότι δεν έπρεπε να μολύνω τα βιβλία με τη ζωή του σπιτιού. Όπως και να το κάνεις, λερώνονται» λέει ο αφηγητής του, που προσπαθεί εναγωνίως να τα ταξινομήσει σε μεγάλες τζαμωτές βιβλιοθήκες εκτός του χώρου που ζει, για να μην εκτίθενται στον κίνδυνο του ανθρώπινου ιού.

Αυτή η παράξενα αλεξίσφαιρη κοινωνία των βιβλίων, αυτή η μεγάλη πολιτεία που βασίζεται στην αρμονία και τον εσωτερικό ρυθμό, έχει τους χρυσούς κανόνες της. Απαιτεί τον μέγιστο βαθμό αγάπης και λειτουργεί ως εξαιρετικό αντίβαρο της εγκόσμιας παρουσίας μας στον ακήρυχτο πόλεμο με τους «άλλους» που είμαστε. Πώς οργανώνει άραγε κανείς ένα τέτοιο «χάρτινο» καταφύγιο, πώς θεσπίζει τους τελετουργικούς νόμους του, πώς επιτυγχάνει την αέναη πρόσβαση στα έγκατα της σοφίας του; Ένα φετίχ χωρίς φετίχ, μια ορχήστρα δωματίου εκκωφαντικών, πάντως, ντεσιμπέλ που ουρλιάζουν στα αυτιά μας αγαπημένες σελίδες, προελαύνει καθημερινά στους χώρους μας, σαρώνοντας όλο και περισσότερα αξιοποιήσιμα τετραγωνικά, εξωθώντας μας μακριά, εκεί όπου ο μοναδικός ορίζοντας περικλείεται από κομψές βιβλιοδεσίες, γερές ράχες, πυκνούς τίτλους και εκλεπτυσμένες ιστορίες, που φτάνουν και περισσεύουν για να ζήσουμε ό, τι δεν θα ζούσαμε ούτε σε εκατό ζωές, αποφεύγοντας τον «πόνο» και την «πλαστικότητα» του ανθρώπινου τρόπου.

Ωστόσο το αβάσταχτο άχθος του χώρου που θα καταλάβει τελικά αυτό το καινούργιο «χάρτινο» βασίλειο, θα αποτελεί πάντα ένα δυσεπίλυτο πρόβλημα. Ακόμα κι αν τον βρούμε, πώς θα ταξινομήσουμε τόσες χιλιάδες τίτλους, και κυρίως, ποιά βάση δεδομένων θα χρησιμοποιήσουμε για να αντλούμε απρόσκοπτα τις πληροφορίες μας; Θα είναι μια αλφαβητική ταξινόμηση, μια χρονολογική, μια ειδολογική, μια γεωγραφική, ή θα βασίζεται κυρίως σε ανθρώπινα χαρακτηριστικά και συμπεριφορές – θα τοποθετούσαμε π.χ. στο ίδιο ράφι δυο συγγραφείς τσακωμένους, όπως τον Μπόρχες με τον Λόρκα; Θα βάζαμε ποτέ δίπλα στον Φλομπέρ και τον Προυστ ένα εγχειρίδιο για την ιστορία του καφέ;
Εκτός κι αν αποφασίσουμε – όπως ο ήρωας του Ντομίνγκες – να κάνουμε τα βιβλία σπίτι μας, χρησιμοποιώντας για τούβλα, τόμους του Κόνραντ, του Κορτάσαρ, του Χέμινγουεη και του Καμύ, για παράθυρα ποιήματα της Έμιλυ Ντίκινσον και για πόρτες τους προσωκρατικούς ή τον Σαίξπηρ. Χωρίς τσιμέντο ενδιάμεσα, για να εναλλάσσουμε τις πλευρές τους.
«Τη σκότωσε ένα αυτοκίνητο. Όχι το ποίημα», λέει στην αρχή του βιβλίου του ο Ντομίνγκες, για το θανατηφόρο ατύχημα που είχε η ηρωίδα του Μπλούμα Λέννον από χτύπημα διερχόμενου αυτοκινήτου. Ήταν βυθισμένη στην ανάγνωση ενός ποιήματος.

Τα βιβλία δεν σκοτώνουν. Είναι οι αναμνήσεις μας, οι φωτογραφίες της ζωής μας. Τα κόμιξ της ωριμότητας που προσπέρασε. Εκτελούν επικίνδυνες αποστολές μέσα μας, μας βάζουν σε περιπέτειες, χωρίζουν τον χρόνο σε ημίχρονα. Κάνουν το παιχνίδι συναρπαστικό.

Μπορούμε να τα αγαπάμε γι αυτό που μας δίνουν. Και να τα σεβόμαστε γι αυτό που είναι.

Σταύρος Σταυρόπουλος, εφημ. metro, 02/04/2007

ΕΚΔΟΤΕΣ, ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΚΕΚΡΑΓΑΡΙΑ

ΕΠΕΙΔΗ ΔΕΝ ΓΡΑΦΟΥΜΕ ΠΙΑ ΣΕ ΠΛΑΚΕΣ, αλλά σε σελίδες που καταλήγουν σε τυπογραφεία, επειδή τα βιβλία υπάρχουν σήμερα κυρίως ως νόθα παιδιά του ερωτικού τριγώνου εκδότες – συγγραφείς – κριτικοί, που οδηγείται, όπως όλα τα ερωτικά τρίγωνα, σε αδιέξοδο, επειδή ό, τι διαμεσολαβείται χάνει σημαντικό μέρος της καθαρότητάς του, αφαλατώνεται και παίρνει την θέση που του προορίζουν σε ένα ακίνδυνο ράφι, επειδή κάθε ανταπόκριση στην καλλιτεχνική δημιουργία είναι υπονομευμένη και προϊόν εξαπάτησης, επειδή η πορεία και ο δημιουργικός κύκλος ενός βιβλίου εξαρτώνται από ένα σωρό παράγοντες, εκτός της ίδιας του της αξίας, επειδή ό, τι γράφεται στον τύπο είναι χαλκευμένο τουλάχιστον κατά το ήμισυ από τις προσωπικές σχέσεις, επειδή τα λογοτεχνικά περιοδικά και τα ένθετα εξελίσσονται όλο και περισσότερο σε κλειστές φατρίες που μοιράζουν το ίδιο βαρετό πιάτο στα ίδια βαρετά πρόσωπα κάθε χρόνο, επειδή όποιος θέλει σήμερα δηλώνει εκδότης, συγγραφέας, κριτικός και η μπάλα χάνεται κάπου στη μέση με τις γνωστές τερατογεννήσεις, επειδή οι φορείς που οδηγούν το λεωφορείο έχουν τόση σχέση με τον πολιτισμό όση εγώ με το φεμινιστικό κίνημα, επειδή κανείς δεν έχει καταλάβει πως αποφασίζονται οι χορηγίες, επειδή καλά είναι τα βιβλία, αλλά να βγάλουμε και κανα φράγκο, επειδή η αρπαχτή βασιλεύει, επειδή δεν γνωρίζουμε πως απονέμονται τα κρατικά βραβεία, πως επιλέγονται αυτοί που στελεχώνουν τις κριτικές επιτροπές, πως αποφασίζονται οι υποψηφιότητες, επειδή όλα είναι θολά και λείπει οξυγόνο, επειδή οι γενιές και οι ομάδες ευνοούν το διαίρει και βασίλευε, επειδή ο ένας βλογάει τα γένια του άλλου και είναι όλοι σπανοί, σε μια αλλοπρόσαλλη σχέση που βασίζεται στην ανταποδοτικότητα – κοινώς αλλαξοκωλιά –, επειδή στο τσίρκο αυτό οι κλόουν που παραμένουν έχουν μάθει να εκτελούν λάθος το νούμερό τους λόγω του γνωστού φόβου, όποιος φεύγει απ’ το μαντρί τον τρώει ο λύκος, επειδή μόνο λύκοι έμειναν τελικά και σε λίγο θα αρχίσουν να τρώγονται κι αυτοί μεταξύ τους, επειδή το ταξίδι των λέξεων από ενδιαφέρουσα περιπλάνηση τείνει να καταλήξει Τιτανικός που βυθίζονται οι άξιοι και επιπλέουν οι φελλοί, επειδή ο σνομπισμός, η ημιμάθεια και το φαίνεσθαι συγκροτούν αναγκαία και ικανή συνθήκη ισότιμης συμμετοχής στην πολιτισμική κολυμπήθρα που κατασκευάζουν οι μηχανισμοί για να αυτοπροστατεύονται, επειδή τα κείμενα είναι λίγο σοβαρότερη υπόθεση από το αρχή – μέση – τέλος και κανείς δεν δείχνει να το καταλαβαίνει, επειδή οι αναγνώστες μπερδεύονται και οι εκδότες μπερδεύουν, επειδή στις διάφορες εκδηλώσεις διάφοροι περιφέρουν τις φάτσες τους αντί να στήνουν τα αυτιά τους, επειδή τα φώτα σε λίγο θα σβήσουν και θα βρεθούμε ενώπιος ενωπίω, στο «μόνον της ζωής μας ταξίδιον», γυμνοί, με ένα κεφάλι γεμάτο άχρηστο υλικό για την επόμενη ανακύκλωση, επειδή κουράστηκαν πια οι ιστορίες να ιστορούνται, τα λόγια να λέγονται και η σιωπή να διασώζει, επειδή εδώ είναι Βαλκάνια και αριθμούνται περισσότεροι ποιητές από υπαλλήλους και περισσότεροι εκδότες από ενεργούς αναγνώστες, επειδή οι ποιητές είναι πολλές φορές υπάλληλοι και οι εκδότες δεν είναι ποτέ αναγνώστες, επειδή αυτό εδώ δεν είναι ένα σοβαρό κείμενο αλλά λυπάμαι, δεν έχω άλλο, επειδή καμιά φορά χάνω την υπομονή μου αλλά ξαναβρίσκω την παιδικότητά μου, επειδή η γραφή είναι σαμποτάζ, βόμβα, κυνηγητό σε σκοτεινούς δρόμους, επειδή μετά λίγη ντροπή δεν περίσσεψε, επειδή όλα αυτά και πολλά ακόμα μαζί,

λέω να κρατήσουμε σήμερα μιας εβδομάδας σιγή για τους ερωτευμένους με το βιβλίο, αυτούς τους λίγους γραφικούς και μοναχικούς καβαλάρηδες του χώρου που ακόμα πιστεύουν στην τρομοκρατία των λέξεων.

Πίσω έχει η αχλάδα την ουρά.

Σταύρος Σταυρόπουλος, εφημ metro, 12/02/2007