[ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ στο diabazoume.gr και στην Νανού Νικολά / 3.3.2016]
Ποιητής, συγγραφέας, δοκιμιογράφος,
πολυγραφότατος και πάντα προκλητικά πρωτοποριακός, ο Σταύρος Σταυρόπουλος μας
μιλάει για τα τελευταία του βιβλία, τα σχέδιά του, την ζωή, τους ανθρώπους, την
λογοτεχνία, με ένα τρόπο πραγματικά εντυπωσιακό, αυθεντικό, όσο και ακραία
ποιητικό, όπως το συνηθίζει. Όποτε αποφασίζει να μιλήσει, είναι μοναδικός. Μια
αληθινά αναγεννησιακή φωνή, που ονειρεύεται το μέλλον:
Από όλα τα βιβλία που
έχετε εκδώσει ποιό είναι το αγαπημένο σας;
-Θα έλεγα, το «Ολομόναχοι μαζί». Όχι μόνο γιατί ολοκληρώνει
μια τετραλογία, αλλά και γιατί ολοκληρώνει έναν θάνατο, ουσιαστικά ακυρώνοντάς
τον, με εκκωφαντικό τρόπο. Και έτσι, συνεχίζει να ονειρεύεται.
Στο τελευταίο σας
βιβλίο, «Κατά τον δαίμονα εαυτού», έχετε συλλέξει φράσεις και σκέψεις της
καθημερινής σας ζωής, που όμως παρουσιάζονται μέσα από ένα βαθύ φιλοσοφικό πρίσμα.
Τα θεωρείτε αφορισμούς;
-Όχι. Ο στόχος μου ήταν ακριβώς το αντίθετο. Δεν πιστεύω
στην παντοδυναμία της φράσης, πιστεύω στην επανάσταση του τυχαίου, σε εκείνα τα
μαγικά διαλείμματα απρόβλεπτης και απροσχημάτιστης σκέψης που τις περισσότερες
φορές χάνονται μέσα μας, τα καταπίνει ο οργανωμένος χρόνος. Στο βιβλίο αυτό περιέχονται σκέψεις, νύξεις
και πρόχειρα σημειώματα, μικρές εκρήξεις που διασώθηκαν σε κόλλες ταβέρνας, σε
πακέτα τσιγάρων, σε ετικέτες κρασιών, σε μουτζουρωμένα φύλα χαρτιού,
οπουδήποτε. Είναι βλέμματα στο ποτέ. Και στο πάλι. Βιαστικοί στοχασμοί. Λέξεις
απενοχοποιημένες. Παρόλα αυτά, ένοχες και αυτές, εφόσον τυπώθηκαν. Δεν υπάρχουν
αθώες λέξεις. Υπάρχουν μόνο αθώες προθέσεις.
Τι είναι αυτό που σας
έχει παρακινήσει να γράφετε το βιβλίο που γράφετε σήμερα; Αναφέρομαι στην
«ΤαΠΕΙνΩΣΗ», ένα βιβλίο πολύ σκληρό για τα δεδομένα σας (μας), σχεδόν αιρετικό.
Πως περιμένετε να το δεχτεί ο κόσμος;
-Δεν αποφασίζω εγώ για τα βιβλία που θα γράψω. Μου
επιβάλλονται, κατά κάποιο τρόπο, από ένα αόρατο σύστημα αυτοπροστασίας που
υπάρχει μέσα μου και συγχρόνως προβάλλει εικόνες, ως εξελιγμένη βιντεοκάμερα,
σκηνές από ένα κοντινό μέλλον που μοιάζει αδύνατον να συμβεί. Η αποκάλυψη που
προξενεί ένα κείμενο είναι τρομακτική. Εκείνη τη στιγμή που γράφεται δεν είναι
πραγματικό. Αργότερα γίνεται. Αυτό είναι μαγικό, αλλά και συγχρόνως, τραγικό. Ο
Σιοράν έλεγε ότι η πραγματικότητα δεν αποτελεί έμπνευση για την λογοτεχνία,
αντίθετα, η λογοτεχνία, στα καλύτερά της, αποτελεί έμπνευση για την
πραγματικότητα. Το βιβλίο αυτό, Η
«ΤαΠΕΙνΩΣΗ», είναι ένας εφιάλτης. Το σεξ είναι η αφορμή. Αλλά η μεγάλη αιτία, ο
παραμένων τόπος είναι η αγάπη. Πρόκειται για ένα εγχειρίδιο αγάπης που
παραμένει αδιαφιλονίκητη και σημαίνουσα.
Τι περιμένετε από
τους αναγνώστες σας να νιώσουν ή να σκεφτούν διαβάζοντας σας;
-Ότι δεν προδίδω τον χρόνο τους. Ότι τους αρέσει πολύ που
εκεί έξω υπάρχει κάποιος που μπορεί να μιλήσει εκ μέρους τους. Εδώ, βέβαια,
υπάρχει και μια παγίδα: Ενίοτε, πρέπει να απογοητεύεις και τους αναγνώστες σου.
Να μπορείς να τους δείχνεις ότι ο κόσμος δεν είναι έτσι όπως τον φαντάζονταν.
Υπάρχει κάποιο γραπτό
σας κείμενο ή ποίημα που αγαπάτε πολύ;
-Ό, τι γράφω το αγαπώ. Διαφορετικά δεν θα συμφωνούσα να
εκδοθεί.
Ποιο είναι το
αγαπημένο σας ρητό;
-Αυτό που θα προκύψει αύριο, την ώρα που θα πίνω τον καφέ
μου.
Η γραφή σας στα
ποιήματα και τα κείμενα σας είναι πολύ ιδιαίτερη. Πως θα καθορίζατε την
διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στο κοινώς αποδεκτό, το συμβατικό, το καθορισμένο
και σε αυτό που εσείς κάνετε;
-Ακριβώς με αυτό: Με την διαχωριστική γραμμή. Κοιτάξτε,
εμένα με ενδιαφέρει να δημιουργώ συνεχώς καινούργια πρότυπα, δεν βασίζομαι
πουθενά αλλού παρά μόνο στο ένστικτό μου. Δεν έχει νόημα να συνεχίσω κάτι το
οποίο έχει πολλές φορές και με πολλούς τρόπους αναπαραχθεί. Το κλασικό
μυθιστόρημα δεν μ’ αρέσει. Ούτε το μεταμοντέρνο. Επίσης, δεν μ’ αρέσει η
έμμετρη ποίηση. Η αρμονία και ο ρυθμός δεν βρίσκονται εκεί. Πιστεύω αυτό που είχε
γράψει στα ημερολόγιά του ο Κάφκα, ότι «ένα βιβλίο πρέπει να πέφτει σαν
τσεκούρι στην παγωμένη θάλασσα που κουβαλάμε όλοι μέσα μας». Θέλω πάντα να
υπάρχει το στοιχείο της έκπληξης στην δομή, κάτι που να υπαινίσσεται ένα νέο
είδος. Σκέφτομαι σοβαρά στην «ΤαΠΕΙνΩΣΗ» να χωρέσω κάποια κεφάλαια με λευκές
σελίδες.
Τι είναι ερωτικό και
αισθησιακό σε μια γυναίκα για εσάς και τι πρόστυχο;
-Έρωτας είναι η ίδια η γυναίκα, αν όλα αυτά αντανακλούν στην
ψυχή της και εκπορεύονται απ’ αυτήν. Το σώμα της, αν αυτό έχει καρδιά. Τα
μάτια, αν είναι αληθινά. Ο κόσμος θα σωθεί μόνο από την επέλαση της ομορφιάς.
Και η ομορφιά, πρωτίστως, αναφέρεται στην ψυχή. Πρόστυχο υπάρχει όταν δεν
υπάρχει ψυχή.
Τι είναι αυτό που σας
ενοχλεί και τι σας δημιουργεί αποστροφή ερωτικά;
-Το να απουσιάζει
η αγάπη. Τότε η ερωτική πράξη από ένωση μεταβάλλεται σε διαίρεση, που αφήνει
υπόλοιπο. Διαιρούνται όλα τα τμήματα του σώματός σου, χαρίζονται άναρχα, χαράζονται,
παραληρούν άνευ λόγου, τιμωρούνται από τυχαίους σκοπευτές του δρόμου. Ισχύει
και για τα δύο φύλα αυτό. Είναι
σημαντικό να υπάρχει αληθινή ένωση. Εκεί τα πάντα επιτρέπονται. Δεν υπάρχει
διαστροφή ανάμεσα σε δύο ανθρώπους που αγαπιούνται.
Πότε γράφει κάποιος
ερωτικότερα όταν είναι ερωτευμένος και ζει τον έρωτα του, όταν τελειώνει κάτι ή όταν αγαπά και δεν
βρίσκει ανταπόκριση;
-Δεν μπορώ να σας απαντήσω σε αυτό. Ζω και τα τρία
συγχρόνως. Η αρχή ενός πράγματος συμπίπτει με το τέλος του. Πολλές φορές και με
το ενδιάμεσο διάστημα. Οι αποστάσεις είναι μικρές, ο χρόνος μονάχα διαφέρει.
Στην Ελλάδα ελάχιστοι
συγγραφείς ζουν από τη συγγραφή. Εσείς;
-Το είδος των
βιβλίων που γράφω και η χώρα στην οποία εκδίδονται τα βιβλία μου δεν μου
επιτρέπουν να βιοπορίζομαι από την συγγραφή. Υποθέτω πως κάνω ό, τι μπορώ για
να ζήσω. Αυτό που κάνουν, δηλαδή, όλοι.
Αν θα έπρεπε να διαλέξω ανάμεσα στον συγγραφέα που γράφει εμπορικά και
σε έναν βιομηχανικό εργάτη για να ζήσω, είναι βέβαιο πως θα διάλεγα τον εργάτη.
Τι είναι αυτό που σας
παρακινεί να γράφετε;
-Η ανάγκη μου να σκεφτώ ότι πρέπει να σκεφτώ βαθύτερα.
Αν σας απαγόρευαν να
γράφετε με τι θα ασχολούσασταν;
-Με το γράψιμο. Γιατί με προκαλούν οι απαγορεύσεις.
Τι θα συμβουλεύατε
κάποιον που θα ήθελε να ασχοληθεί με τη συγγραφή; Τι πρέπει να κάνει και να
ξέρει;
-Νομίζω ότι αρχικά θα πρέπει να οπλιστεί με πολύ δύναμη και
πολύ υπομονή. Σε αυτόν τον χώρο τα καλά αργούν. Κάποτε όμως έρχονται. Θα πρέπει
να είσαι εκεί, να τα υποδεχτείς, να τα απολαύσεις. Για αυτό χρειάζεται μεγάλη
προσπάθεια, μεγάλη συνέπεια, σταθερότητα στο μοντέλο ιδεών που προτείνεις. Αν
είναι αληθινό, θα αντέξει.
Ποια είναι η πρώτη
σκέψη που κάνετε το πρωί;
-Να ξυπνήσω και το επόμενο.
Το βράδυ με ποιές
σκέψεις κοιμάστε;
-Με την ανάμνηση
μιας κοπέλας. Και με την αγάπη της.
Τι σημαίνει για εσάς
έμπνευση;
-Η ζωή που κάνω.
Τι είναι αυτό που σας
γεμίζει και τι σας βοηθάει να συνεχίσετε το γράψιμο;
-Ο κόσμος που συνεχίζεται με αυτό τον αναπάντεχο τρόπο.
Ποιο στοιχείο του
χαρακτήρα σας δυσκολεύει περισσότερο την γραφή σας;
-Το ότι θέλω οι
λέξεις που γράφω να μου μοιάζουν. Είναι δύσκολο, αλλά τις περισσότερες φορές τα
καταφέρνω.
Ποιες ώρες δουλεύετε
τα βιβλία σας και πόσο χρόνο αφιερώνετε στο γράψιμο;
-Εξαρτάται. Γράφω όλες τις ώρες, δεν υπάρχει προτίμηση.
Σίγουρα αφιερώνω πολύ λιγότερο χρόνο από όσο νομίζουν όλοι, εξαιτίας του
γεγονότος ότι εκδίδω πολύ συχνά. Μπορεί και λιγότερο από δύο ώρες την ημέρα.
Όμως όλη την ημέρα με βασανίζουν τα σχέδια μελλοντικών βιβλίων. Το με
«βασανίζουν» ίσως δεν είναι το σωστό ρήμα. Με «συντροφεύουν», θα ήταν το
ακριβέστερο.
Πολλοί συγγραφείς
έχουν μια ιδιαιτερότητα όταν γράφουν. Ανάβουν κεριά, δουλεύουν συγκεκριμένες
ώρες, κάνουν διαλογισμό κ.α. Εσείς έχετε κάποια ιδιαιτερότητα όταν γράφετε;
-Είμαι, απλώς, συγκεντρωμένος. Το γράψιμο δεν ήταν ποτέ κάτι
δύσκολο για μένα. Είμαι πολύ επιφυλακτικός όταν ακούω για εγκλεισμούς,
μεταβάσεις αλλού, απουσία από την καθημερινότητα της ζωής, θυσία προσωπικών
στιγμών, οδυνηρή αφοσίωση κλπ.
Χρησιμοποιώ λέξεις για να ονομάσω τα πράγματα. Τα πράγματα το καταλαβαίνουν
και αντιστέκονται. Παύουν να είναι αυτό που ήταν. Μεταλλάσσονται. Έτσι αρχίζει
η γοητεία.
Πως περνάτε τον
ελεύθερο χρόνο σας;
-Δεν υπάρχει ελεύθερος χρόνος για μένα. Η έννοια αυτή
επιδέχεται πολλές ερμηνείες. Είναι όλες οι στιγμές, τα λεπτά, οι ώρες,
αξιοποιήσιμα, εκμεταλλεύσιμα. Θέλω να τα περνάω όσο καλύτερα γίνεται, γιατί δεν
θα ξανάρθουν. Κάποτε έγραψα ένα κείμενο: Είχε τον τίτλο «Ο χρόνος
απαγορεύεται». Διδάχτηκα απ’ αυτό. Και προσπαθώ πια να τον επιβάλλω.
Τι αγαπάτε στους
ανθρώπους;
-Τους ανθρώπους,
αν είναι αληθινοί. Αυτό, βέβαια, συμβαίνει σπανίως.
Τι δεν συγχωρείτε
στους άλλους;
-Προσπαθώ να
συγχωρώ τα πάντα.
Τι σημαίνει για εσάς
ευτυχία;
-Το χαμόγελο και η αγκαλιά του ανθρώπου που αγαπώ. Ένα καλό
βιβλίο. Η ανοιχτή θέα της θάλασσας.
Ποιο είναι κατά την
άποψη σας το χειρότερο που μπορεί να συμβεί σε έναν άνθρωπο;
-Να μην καταλάβει ποτέ τον σκοπό για τον οποίον γεννήθηκε.
Να μην γνωρίσει τον εαυτό του. Να μην αγαπήσει. Να μην αγαπηθεί.
Ποια θεωρείτε την πιο
ακατάλληλη ερώτηση που μπορεί να σας κάνουν σε μια συνέντευξη;
-Το γιατί γράφω.
Ποια ερώτηση σας
αρέσει να σας κάνουν και τι απαντάτε;
-Την ερώτηση γιατί
μοιάζετε τόσο πολύ με τον εαυτό σας. Και η απάντηση, προφανής: Γιατί είμαι εγώ.
3-5 βιβλία που
επηρέασαν την διαμόρφωση της προσωπικότητας σας και την πορεία του βίου σας.
-Το «Μια εποχή στην κόλαση» του Ρεμπώ. Την «Δίκη» του Κάφκα.
Το «Τσάι στη Σαχάρα» του Πολ Μπόουλς. Τους «Χτίστες» του Χειμωνά. Το «Άριελ»
της Σύλβια Πλαθ.
3-5 βιβλία που θα
κρατούσατε αν έπρεπε να μείνετε σε ερημονήσι.
-Το ερημονήσι.
3-5 βιβλία που έχουν
τις περισσότερες σημειώσεις και υπογραμμίσεις σας.
-Είναι πολλά. Συνηθίζω να υπογραμμίζω ότι μ’ αρέσει. Μαζί με
το βιβλίο κρατάω πάντα κι ένα μολύβι.
Ποιο βιβλίο θα θέλατε
να είχατε γράψει εσείς;
-Τον «Ακατανόμαστο» του Μπέκετ.
Ποιο βιβλίο διαβάζετε
αυτές τις μέρες;
-Διαβάζω πολλά, συγχρόνως. Διαβάζω άτακτα, χωρίς σειρά. Κυρίως
ποιητικά και δοκιμιακού χαρακτήρα βιβλία ή φιλοσοφικά κείμενα. Μ’ αρέσει να
αγκαλιάζω φράσεις σκόρπιες, από δω κι από κει, να τις συνέχω, να φαντάζομαι την
προέκτασή τους. Μπορώ να αφοσιωθώ σε κάτι που είναι εξαιρετικό, αλλά αυτό
συμβαίνει σπάνια. Ίσως φταίει η ματιά μου. Είναι αρκετά εμμονική.
Η συνέντευξη
έγινε από την ομάδα του diabazoume.gr, τον Μάρτιο του 2016
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ
